Tục bắt vợ hay còn được gọi là tục cướp vợ, kéo vợ. Theo đó, khi người con trai ưng một cô gái nào đó họ sẽ tìm cách bắt đem về.
Tục bắt vợ là một trong những nét đặc trưng trong hôn nhân của dân tộc H’mông. Nó giúp cho những đôi trai gái yêu nhau có cơ hội tới được với nhau. Tuy nhiên đây cũng là một trong những nỗi lo lắng của nhiều cô gái khi lọt vào tầm ngắm của các trai bản.
Tập tục này được văn học Việt Nam nhắc tới khá nhiều, trong đó điển hình nhất là tác phẩm “Vợ chồng A Phủ” của nhà văn Tô Hoài và nếu có cơ hội lên Sapa, đây là điều rất may mắn nếu bạn được trực tiếp xem nét phong tục tập quán nằm trong nét văn hóa ở sapa này.
Tục bắt vợ của người H’Mông xuất phát từ việc nhiều đôi trai gái yêu nhau nhưng gặp phải sự phản đối của gia đình nhà người yêu. Khi đó, tục bắt vợ sinh ra như một giải pháp hữu hiệu để những cặp đôi yêu nhau có hội kết duyên cùng nhau.
Nếu cặp đôi trai gái đã có tình ý trước nhưng chàng trai không đủ tiền thách cưới hoặc không được sự ưng thuận từ gia đình cô gái họ sẽ bàn cách để thực hiện nghi lễ bắt vợ.
Đến ngày hẹn từ trước, người con trai sẽ xuất hiện và được sự giúp sức của cả bạn bè mình để bắt cô gái về nhà mình. Mặc dù cô gái đã biết kế hoạch từ trước nhưng vẫn giả vờ tỏ vẻ bất ngờ và kêu khóc to để người nhà tới cứu.
Khi người nhà của cô gái tới cứu, các chàng trai sẽ cùng xông ra đỡ đòn và tuyệt đối không được đánh trả lại. Ngoài ra, phong tục bắt vợ cũng phải diễn ra hết sức khéo léo.
Trong đó chân cô gái tuyệt đối không được chạm đất và không được gây bất cứ thương tích nào cho cô gái, không có lực giằng co.
Khi tục kéo vợ của người H’mông gần kết thúc và gần về tới nhà trai, sẽ cử một người về trước và báo tin cho gia đình nhà trai để bắt một đôi gà (một gà trống chưa gáy và một gà mái tơ) đặt sẵn ở cửa chính chờ đoàn người kéo vợ về làm phép trước khi người con gái chính thức bước vào nhà trai.
Sau khi cô gái đã được cướp về gia đình nhà trai sẽ sắp xếp chỗ ngủ để cô gái ở lại trong 3 đêm. Đây cũng thời gian mà cô gái có quyết định chính thức có nên chung sống ở đây hay không và nếu không hôn ước này sẽ bị hủy.
Người dân bản địa ở đây cho biết thêm, theo tục bắt vợ ở Sapa khi người con gái bị bắt càng kêu khóc thảm thiết thì hôn nhân sau này càng hạnh phúc. Đồng thời nó còn thể hiện lòng dũng cảm mưu trí của chàng trai.
Trong trường hợp chàng trai bắt vợ xuất phát từ tình yêu đơn phương. Khi đó người con gái sẽ tìm cách trốn thoát. Và theo tục cướp người H’Mông gia đình nhà trai buộc phải đền danh dự cho cô gái và nhà gái bằng cách đem lễ vật sang nhà gái. Ngoài ra, còn phải khao cả dân làng bằng việc ăn uống liên tiếp trong 7 ngày trời để phạt vạ.
Tục bắt vợ diễn ra ở khá nhiều nơi như dân tộc H’Mông, dân tộc H’Mông ở Sapa và nhiều nơi khác. Trong đó về cách thức diễn ra ra khá giống nhau nhưng mỗi vùng sẽ có một vài nét đặc trưng khác nhau.