Rối loạn ám ảnh cưỡng chế có tên gọi khác là rối loạn ám ảnh cưỡng bức và được viết tắt là OCD, đây là một bệnh lý thần kinh liên quan đến suy nghĩ và hành vi của người bệnh. Đây là một chứng bệnh tâm lý và phổ biến dưới nhiều nhiều dạng khác nhau.
Người bệnh mắc chứng OCD thường có những hành vi, suy nghĩ lặp đi lặp lại một cách vô nghĩa để giảm bớt căng thẳng hay lo âu. Về lâu dài, OCD sẽ ảnh hưởng đến cuộc sống của người bệnh cũng như mọi người xung quanh.
Hiện nay, chưa có nghiên cứu y khoa nào chỉ ra chính xác nguyên nhân hình thành bệnh rối loạn ám ảnh cưỡng chế, tuy nhiên, những yếu tố sau có thể tăng khả năng hình thành căn bệnh này:
Rối loạn ám ảnh cưỡng chế OCD là bệnh lý không được nhiều người quan tâm và thường bỏ qua khiến căn bệnh ngày càng trầm trọng và việc điều trị trở nên khó khăn hơn.
Có rất nhiều dấu hiệu để nhận biết tình trạng này, tuy nhiên, ranh giới giữa bị bệnh và không bị bệnh thường rất mong manh và còn tùy thuộc vào mức độ của sự rối loạn. Sau đây là một số dấu hiệu nhận biết bệnh rối loạn ám ảnh cưỡng chế bạn nên biết:
Người bệnh OCD lúc nào cũng bị ám ảnh rằng trên tay đầy rẫy vi trùng, đây là dấu hiệu phổ biến nhất của căn bệnh này. Người bệnh thường xuyên rửa tay và lau chùi kỹ càng bàn tay của mình và lúc nào cũng tỏ ra sợ hãi sự lây lan của mầm bệnh từ môi trường xung quanh.
Người bệnh rối loạn ám ảnh cưỡng chế thường có xu hướng kiểm tra mọi thứ nhiều hơn người bình thường, người bệnh luôn cảm thấy bất an về mọi thứ và cần phải kiểm tra lại nhiều lần mới thấy an tâm hơn.
Người bệnh OCD thường có những nguyên tắc dọn dẹp nhà cửa riêng và bắt buộc phải tuân theo và lúc nào nhà cửa cũng phải ở trạng thái sạch sẽ. Người bệnh không bỏ qua việc dọn dẹp cho dù mệt mỏi đến thế nào, luôn có cảm giác vi trùng ở khắp nơi và trang bị rất nhiều dụng cụ vệ sinh nhà cửa.
Người bệnh rối loạn ám ảnh cưỡng chế thường hay ám ảnh bởi các con số, họ thường gây ra nhiều phiền phức cho mọi người xung quanh khi yêu cầu họ nghiêm túc với những con số, cảm thấy lo lắng thái quá khi gặp những con số không may mắn hay thường đếm số người, số mục tiêu hoặc số lượng công việc,...
Mặc dù rối loạn ám ảnh cưỡng chế là một căn bệnh nhưng không thể phủ nhận rằng nhóm người mắc căn bệnh này có khả năng tổ chức mọi thứ cực kỳ tốt, thậm chí là hoàn hảo. Tuy nhiên, khả năng này cũng gây ra một số rắc rối cho người bệnh cũng như những người xung quanh như không thể nghỉ ngơi cho đến khi hoàn thành công việc, gây sự khó chịu cho mọi người vì sự chi tiết quá mức hoặc làm chậm tiến độ công việc vì quá tập trung vào tiểu tiết.
Những xung đột về bạo lực là điều không ai mong muốn. Tuy nhiên, đối với người bệnh OCD, nỗi sợ hãi đã bị nâng tầm phóng đại quá mức đến nỗi họ không dám ra nơi công cộng vì sợ bị bạo hành. Ngoài ra, người bệnh còn có những nỗi sợ hãi khác như sợ người thân bạo hành vì làm sai điều gì đó, sợ đi học bị bắt nạt, sợ bị xâm hại khi đi lại ở những nơi vắng vẻ,...
Người bệnh rối loạn ám ảnh cưỡng chế có thể có những suy nghĩ bất thường về xu hướng tình dục như muốn quan hệ với người lạ, với trẻ em hoặc người đồng giới, thậm chí là cả với đồng nghiệp hay khách hàng trong công ty,... Những ám ảnh về tình dục này thường xuất hiện trong suy nghĩ của người bệnh mà đôi khi bản thân họ cũng không hề mong muốn.
Người bệnh OCD lúc nào cũng cảm thấy lo lắng về các mối quan hệ, sợ làm tổn thương đối phương, thậm chí luôn muốn biết suy nghĩ của đối phương thì mới thấy an tâm. Đặc biệt, người bệnh rối loạn ám ảnh cưỡng chế thường xuyên thấy bất an, lo lắng khi xung đột với đồng nghiệp hay bạn bè, người thân, làm ra lỗi lầm nào đó mà không có cách xử lý.
Người bệnh rối loạn ám ảnh cưỡng chế thường không tin tưởng vào quyết định của bản thân và thường hay hỏi ý kiến của mọi người xung quanh về các vấn đề cần tự quyết định bởi bản thân. Người bệnh luôn có cảm giác làm theo ý kiến của mọi người thì bản thân sẽ cảm thấy an tâm hơn.
Người mắc chứng OCD thường có biểu hiện liên quan đến hội chứng mặc cảm ngoại hình, người bệnh rất ghét soi gương hoặc khi soi thì rất miễn cưỡng. Người bệnh thường không tin vào những lời khen về ngoại hình và luôn cảm thấy bản thân từ khi sinh ra đã không được đẹp.
Nhận biết sớm triệu chứng của rối loạn ám ảnh cưỡng chế giúp điều trị sớm và hiệu quả hơn, hạn chế ảnh hưởng tới hành vi, công việc và học tập. Có nhiều dạng rối loạn ám ảnh cưỡng chế với triệu chứng tương ứng với các loại ám ảnh và hành vi cưỡng chế khác nhau. Đặc điểm chung là nó xuất hiện với tần suất dày mà không phải do sử dụng chất kích thích hay bệnh lý khác.
Nỗi sợ khi bản thân sẽ làm hại người khác hoặc làm điều gì đó đáng xấu hổ.
Quan tâm quá mức đến một vấn đề nào đó, có thể là vi khuẩn, chất bẩn, điều sai trái nào đó hay chất thải của cơ thể.
Cảm thấy có trách nhiệm với những điều tồi tệ hoặc sai trái có thể không liên quan đến bản thân.
Suy nghĩ không mong muốn như nhìn thấy hình ảnh đồi trụy, bạo lực.
Lo lắng quá mức về căn bệnh, môi trường, chất gây ô nhiễm,…
Ám ảnh cưỡng chế sẽ gây ra hành vi cưỡng chế tương ứng, thường gặp như:
Rửa tay, tắm rửa, lau dọn vệ sinh vật dụng quá mức vì sợ nhiễm trùng.
Sắp xếp giày dép, quần áo, chén đĩa theo thứ tự nhất định mới hết cảm giác lo âu, thôi thúc.
Thức dậy vào ban đêm nhiều lần để kiểm tra đã khóa cửa, đóng cửa sổ, tắt thiết bị,… hay chưa.
Điểm chung của những hành vi cưỡng chế này là chúng xuất hiện khiến người bệnh không thể kiểm soát, bắt buộc phải làm nếu không sẽ day dứt không thể làm gì khác. Khi hành vi cưỡng chế xảy ra liên tục, chiếm phần lớn thời gian, người bệnh sẽ không thể tập trung làm việc, học tập hay thực hiện việc có ích hơn.
Người bệnh có thể bị rối loạn ám ảnh cưỡng chế với mức độ khác nhau. Song khi căn bệnh tâm lý này ảnh hưởng quá lớn đến đời sống hoặc nguy cơ đe dọa như có ý định tự tử, giết người, tự làm hại bản thân thì cần đi khám bác sĩ càng sớm càng tốt. Lúc này, cần điều trị để khắc phục chứng rối loạn ám ảnh cưỡng chế, giúp người bệnh hòa nhập và có cuộc sống, sinh hoạt bình thường.
Dưới đây là các biện pháp điều trị chứng rối loạn ám ảnh cưỡng chế:
Với chứng rối loạn ám ảnh cưỡng chế, bác sĩ sẽ kê toa một số loại thuốc tâm thần để kiểm soát thôi thúc tinh thần liên quan đến sự ám ảnh và hành vi cưỡng chế.
Tùy theo tình trạng bệnh, một số thuốc chống trầm cảm, thuốc an thần có thể được chỉ định và theo dõi trong quá trình điều trị bao gồm: Sertraline, Fluvoxamine, Clomipramine, Paroxetine,…
Các chuyên gia cho biết, rối loạn ám ảnh cưỡng chế cũng như các bệnh thần kinh khác thường hình thành do lối tư duy tiêu cực, sai lệch hoặc chấn động tâm lý xảy ra trong thời gian dài. Vì thế, liệu pháp tâm lý để thay đổi thói quen suy nghĩ tiêu cực này sẽ có hiệu quả trong điều trị chứng rối loạn ám ảnh cưỡng chế.
Quá trình điều trị này cần đến sự hướng dẫn và hỗ trợ của bác sĩ tâm lý. Bản thân người bệnh sẽ được hướng dẫn để hình thành thói quen khác so với ám ảnh cưỡng chế, khi đó không còn suy nghĩ thôi thúc và hành động bất thường xảy ra.
Bệnh nhân bị rối loạn ám ảnh cưỡng chế có thể áp dụng một số thói quen sinh hoạt và điều trị lành mạnh dưới đây để hạn chế bệnh:
Dùng thuốc điều trị theo chỉ dẫn, đúng liều lượng và hết liệu trình: Thuốc điều trị tâm lý nói chung có thể gây ra những tác dụng phụ nhất định, hãy trao đổi với bác sĩ về vấn đề này và tuân thủ hướng dẫn điều trị. Việc ngưng dùng thuốc quá sớm khi triệu chứng rối loạn ám ảnh cưỡng chế giảm sẽ khiến bệnh quay trở lại.
Tập thể dục: Tập thể dục không chỉ giúp tạo ra năng lượng tích cực mà còn thay đổi tập trung vào suy nghĩ ám ảnh cưỡng chế sang việc khác. Từ đó, bạn có thể kiểm soát tốt hơn chứng rối loạn ám ảnh cưỡng chế.
Nhìn chung, điều trị rối loạn ám ảnh cưỡng chế cần thời gian dài, tuân thủ điều trị và hợp tác tích cực từ phía người bệnh. Để phòng ngừa bệnh, suy nghĩ và lối sống lành mạnh từ nhỏ là điều quan trọng để trẻ phát triển tinh thần tốt hơn song song với phát triển thể chất.