Đông y (y học cổ truyền) là một chuyên ngành khoa học nghiên cứu về các thuyết âm dương ngũ hành, dựa trên cơ sở nền tảng là các học thuyết âm dương để đưa ra các lý luận, các phương pháp chữa bệnh khác nhau.
Nói theo cách khác, đông y là sử dụng thuyết âm dương, ngũ hành để giải thích mọi sự vật, hiện tượng diễn ra trong đời sống cũng như cơ thể con người trong trường hợp bình thường và bệnh lý.
Ngày nay, thuật ngữ Đông y được sử dụng song song với thuật ngữ y học cổ truyền – chỉ nền y học có nguồn gốc Trung Quốc và Việt Nam xưa, để phân biệt với Tây y.
Khi tìm hiểu về đông y, nhiều người không khỏi ngạc nhiên vì lịch sử hình thành và phát triển của nó.
Trong các tài liệu nghiên cứu về đông y là gì cũng như lịch sử hình thành và phát triển của đông y cho thấy đông y có mấy ngàn năm lịch sử. Từ xa xưa, khi nền y học còn chưa phát triển, việc chẩn đoán và điều trị rất sơ khai, con người đã biết vận dụng các hiện tượng tự nhiên, thuyết âm dương, ngũ hành và các phương pháp, bài thuốc trong nhân gian để đưa ra chẩn đoán và điều trị.
Lịch sử Trung Quốc cho rằng đây ông tổ của ngành y dược học dân tộc là thần nông, người dày nhân dân cách trồng trọt, chăn nuôi, đồng thời luôn tìm tòi, nghiên cứu về các cây thuốc và vị thuốc cũng như các phương pháp chữa bệnh.
Tại Trung Quốc, đông y rất phát triển và được coi là phương pháp chữa bệnh chính. Các hoàng đế Trung Quốc còn cho phép ghi chép, biên soạn những cuốn sách về đông y và lưu truyền chúng ta các thế hệ.
Tại Việt Nam, đông y được hình thành và phát triển cùng với hàng nghìn năm dựng nước và giữ nước. Từ thời các vua Hùng, trải qua các triều đại, nền y học cổ truyền dân tộc ngày càng phát triển, là sự kết hợp độc đáo giữa lý luận y học và các bài thuốc chữa bệnh dân gian với nguồn dược liệu vô cùng phong phú.
Khi nhắc đến đông y là gì, người ta không thể không nhắc đến Hải Thượng Lãn Ông, một vị danh sư, một thầy thuốc với rất nhiều cống hiến cho nền y học cổ truyền của dân tộc.
Để hiểu rõ hơn đông y là gì, điều quan trọng cần phải nắm được cơ sở lý luận của đông y là gì.
Theo quan niệm của phương Đông, trời đất được chia thành 2 phần riêng biệt là âm dương.
Ngoài ra, vật chất còn thuộc về ngũ hành:
Cơ thể con người vận hành theo thuyết âm dương, ngũ hành. Khi âm dương, ngũ hành cân bằng thì cơ thể khỏe mạnh. Còn ngược lại, do một nguyên nhân nào đó làm âm dương, ngũ hành mất cân bằng sẽ gây nên bệnh lý.
Khi tìm hiểu về đông y là gì, bạn sẽ thấy, bên cạnh thuyết âm dương ngũ hành, triết lý phương đông còn sử dụng thuyết lục phủ ngũ tạng để giải thích căn nguyên bệnh tật.
Các phủ và tạng không tương ứng với các cơ quan trong cơ thể và chúng đi cặp với nhau.
Với những người am hiểu về đông y là gì thì học thuyết kinh lạc được coi là thuyết trừu tượng nhất.
Theo học thuyết kinh lạc, cơ thể người gồm 12 đường kinh chính và 2 mạch nhâm, đốc. Trên các đường kinh này chứa khoảng 209 huyệt khác nhau.
Ngoài ra, đông y còn sử dụng rất nhiều lý luận khác để làm cơ sở chữa bệnh.
Thuốc sử dụng trong đông y là các loại thuốc có nguồn gốc từ động vật và thực vật có sẵn trong tự nhiên, trải qua sơ chế, chế biến, kết hợp với nhau để tạo thành các bài thuốc chữa bệnh.
Thuốc đông y gồm 2 loại: